Klatergoud, schone schijn en Ellen ten Damme

Ellen ten Damme (55) schittert als 17de-eeuwse zonnekoningin in Barock, waarmee ze in deLaMar staat. Vivaldi’s De vier jaargetijden vormen, nu ze zelf in de herfst van haar leven is aangekomen, een leitmotiv. ‘ik zeg er meteen bij: wat een afgekloven kutmetafoor.’

De begroeting in café Kanis & Meiland, rond lunchtijd, bevat haar eerste woorden van die dag. De ontmoeting vindt plaats nadat ze in tien dagen tijd negen voorstellingen heeft gegeven en voor ze zich moet melden voor vertrek naar Spijkenisse, waar haar hofhouding die avond neerstrijkt en ze haar stem weer in alle registers zal beproeven, van Rammstein tot Kate Bush, van Purcell tot Rihanna. “Het is altijd even afwachten ’s ochtends: wat komt er eigenlijk voor geluid uit?” Tijdens haar shows op De Parade, waarin ze haar 17de-eeuwse zonnekoningin afgelopen zomer introduceerde, reageerde het publiek al uitzinnig. Maar die voorstellingen bestonden uit vrolijke luchtigheid, zegt Ellen ten Damme; een makkelijk, hapklaar brokje vergeleken met Barock. Het is haar meest persoonlijke voorstelling, met De vier jaargetijden van barokcomponist Vivaldi als leitmotiv en haar leven als rode draad.

Het gaat van haar lente, met verhalen en liedjes uit haar jeugd in de Achterhoek en Drenthe, via de bloei van haar zomer naar het nu. “De herfst van mijn leven. Ik zeg er meteen bij: wat een afgekloven kutmetafoor. Maar Barock is zoveel veelzijdiger dan m’n Paradevoorstelling, het is veel indringender en mooier. Over macht gaat het ook. Wat is macht? Hoeveel macht heb ik over mijn eigen bestaan? En ik wilde groots en pompeus uitpakken: met dansers, met een handgeschilderd decor om mensen met veel klatergoud en schone schijn uit de sleur van het leven te trekken.”

Walnoten kraken
Barock is opgebouwd als een opera in vijf bedrijven met een proloog en een epiloog, veel eigen liedjes en herkenbare nummers van anderen waarmee ze kan spelen en die ze graag laat ontaarden. Op de vraag of deze show alles bundelt wat zij vermag, als de veelzijdige zangeres, artieste, acrobate en muzikante die ze is, valt even een stilte. Dan, bedachtzaam: “Een beetje wel, ja. Het is echt top of the bill voor Nederland, ik ken zo’n show niet van andere mensen.” Brede lach: “Hoe moeten we hierna de boel nog overtreffen? Elke keer dat beroerde lege blad.” Een leeg blad zoals ze dat voor zich kreeg toen haar vorige show Casablanca, waarmee ze ook al hoge ogen gooide, na honderd optredens door corona werd gecanceld. “Ik kreeg de boodschap dat de schouwburgen Casablanca niet zouden hervatten als de zalen weer open zouden mogen. Dan was de voorstelling alweer van te lang geleden. Ik dacht: maar dan is er toch nog steeds nieuw publiek voor? Maak maar een nieuwe show, zeiden ze. Ik had eerst weerzin, ik moest me over de teleurstelling heen zetten.” Ze luisterde in die coronatijd veel naar barokmuziek. “Ik heb een huis in Frankrijk en zat bij de open haard walnoten te kraken. In de open haard eigenlijk, toen de verwarming stuk was. Heel middeleeuwsig, met kaarsen. En ik beluisterde de podcast De Zonnekoning over Louis XIV, de Grand Siècle en de gehele barokperiode van schrijver Johan Op de Beeck, die heeft me ook wel geïnspireerd om voor mijn show in die sferen te blijven.”

Oud op een krukje
Een jaar geleden werd bij Ten Damme voor de derde keer borstkanker geconstateerd. Ze schreef er het lied Hoe ik het mijn moeder vertel over, een van de intieme hoogtepunten van de show, verglijdend in Mutter van Rammstein. “Want dat is toch altijd het moeilijkste: dat je zoiets aan je moeder moet vertellen. Elk jaar die controle, ik ben nu weer voor een jaar goedgekeurd. De apk, zo noem ik het zelf ook in het lied. Je bent een soort auto die gerepareerd kan worden tot het niet meer gaat. Ik ben er ook nuchter over, er is maar een ding zeker en dat is onze sterfelijkheid.” Ze werd geopereerd en stond drie weken later weer op De Parade. “Ik kon bewegen, ik kon gewoon zingen. Ik heb ook weleens in een rolstoel opgetreden omdat ik aan een knie was geopereerd. Heerlijk, kon ik me helemaal concentreren op de zang. Later, als ik oud ben, kan ik dus gewoon op een krukje gaan zitten en doorgaan. Maar nu vind ik het nog leuk om erbij te dansen, op mijn handen te lopen. Al begint dat ook grappig te worden omdat ik voor een turnster behoorlijk bejaard ben, die zijn na hun achttiende meestal afgeschreven.”

Een boek lezen
De twee shows deze week in DeLaMar zijn uitverkocht, maar de eerste week van november komt Ten Damme weer terug naar Amsterdam. “De tourdata zijn bekend tot en met december, maar we gaan met Barock over het jaar heen. Het liefst speel ik een show minstens tweehonderd keer, dan wordt het echt goed. We zijn nu op stoom, de zenuwslopende fase dat alles nieuw is, is voorbij. Het wordt pas echt leuk als ik het helemaal in de hand heb, als de band is ingespeeld en je binnen de voorstelling met dingen kunt spelen. Voor zo’n grote show moet je heel veel vastleggen, maar je kunt binnen de muziek veel doen, binnen een refrein, een zin.” En ondertussen ligt er toch ergens alweer een nieuw wit blad dat tot de volgende voorstelling moet uitgroeien. “In die tijd van corona dacht ik: laat maar, kan ik ook eens binnen zitten en boeken lezen en andere dingen doen. Maar toen ik weer een zaal binnenkwam, dacht ik: oh ja! Dit is toch het leukste. Dat je, met z’n allen, zo’n circus opbouwt. Het is zo’n leuke manier van leven, als een troubadour van de ene plek naar de andere.”

Bron: Marjolijn de Cocq - Het Parool